ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Το όνομα Αίγινα

1η εκδοχή : ήταν κόρη του θεού Ασωπού και της Μετώπης (κόρη του ποταμού Λάδωνα). Την ερωτεύτηκε ο Δίας, την απήγαγε και την μετέφερε για να γλιτώσει από την Ήρα σε ένα ερημονήσι του Σαρωνικού, την Οινώνη ή Οινοπία, η οποία  στη συνέχεια ονομάστηκε Αίγινα. 

2η εκδοχή : Κατά τον Σ. Λογιωτατίδη το όνομα Αίγινα είναι Αχαϊκό. Όταν οι Αχαιοί μετακινήθηκαν προς νότον από τη Θεσσαλία, πέρασαν από τη Δωδώνη και έπειτα από τον Φλιούντα. Από τους Δωδωναίους πήραν τη λατρεία του Δία και από τους Φλιάσιους άρπαξαν τα αγάλματα της Γανυμήδας και της ?τροφού της Αιγός? (Γίδας). Φθάνοντας λοιπόν στην Αίγινα μετέφεραν τη λατρεία του Δία και της Γανυμήδας. Από το άγαλμα της Αιγός- τροφού το νησί ονομάστηκε Αίγινα.

3η εκδοχή : το όνομα έχει φοινικική πρέλευση : ΑΙ (νησί) + ΓΙΝΑ (περιστέρι). Σύμφωνα με τη μυθολογία το νησί είχε πολυάριθμα περιστέρια, τα οποία όταν ο Δίας μετέτρεψε τα μυρμήγκια σε ανθρώπους (Μυρμιδόνες), πήγαν στο γειτονικό νησί της Σαλαμίνας (Περιστερία) και σε άλλα ακατοίκητα νησάκια του Σαρωνικού.

Μύθοι σχετικοί με τον Αιακό

Ο Αιακός γεννήθηκε στην Οινώνη ή Οινοπία (= τόπος πλούσιος σε αμπέλια, πελασγικό όνομα). Ήταν γιος της Αίγινας και του Δία. Το νησί ήταν έρημο κι έτσι ο Αιακός ζήτησε από τον πατέρα του κατοίκους. Ο Δίας μετέτρεψε τα μυρμήγκια σε ανθρώπους (Μυρμιδόνες)

Στη συνέχεια ο Αιακός παντρεύτηκε τη νηρηίδα Ενδηίδα και μαζί της έκανε δυο παιδιά, τον Πηλέα και τον Τελαμώνα. Ένας τρίτος γιος του Αιακού ήταν ο Φώκος, από τη σχέση του με τη νηρηίδα Ψαμάθη. 

Ο Φώκος έφυγε από την Αίγινα και έγινε οικιστής της Φωκίδας. Όταν γύρισε στο νησί, δολοφονήθηκε από τα δυο του αδέρφια κατά τη διάρκεια ενός αγωνίσματος (δισκοβολία). Ο Αιακός τιμώρησε σκληρά τους γιους του : έδιωξε τον Πηλέα από το νησί, ο οποίος μαζί με τους Μυρμιδόνες πήγε στη Φθία της Θεσσαλίας, όπου παντρεύτηκε τη νηρήιδα Θέτιδα και έγινε πατέρας του Αχιλλέα. Ταυτόχρονα, ο Αιακός έδιωξε και τον Τελαμώνα από το νησί. Αυτός κατέφυγε στη γειτονική Σαλαμίνα. Ένα βράδυ ήρθε κρυφά στην Αίγινα και έφτιαξε έναν τάφο προς τιμή του δολοφονημένου Φώκου στην περιοχή της Κολώνας. Γιος του Τελαμώνα ήταν ο Αίας

Η μητέρα του Αιακού, η Αίγινα, έφυγε κι αυτή για την Θεσσαλία και υπήρξε μητέρα του Μενοίτιου (πατέρας του Πάτροκλου)

Επομένως, η Αίγινα ήταν γιαγιά τριών πολύ σπουδαίων ομηρικών ηρώων : του Αχιλλέα, του Αίαντα και του Πάτροκλου.

Επειδή ο Αιακός έβαλε τη δικαιοσύνη πάνω από τους συγγενικούς δεσμούς θεωρούνταν ως ο πιο ευσεβής και δίκαιος άνθρωπος στον κόσμο και γι' αυτό το λόγο έγινε κριτής στον Κάτω Κόσμο, καθώς και κάτοχος των κλειδιών του Άδη.

Λέγεται ότι κάποτε είχε επιρατήσει ξηρασία σε όλη την Ελλάδα, σαν τιμωρία των θεών επειδή ο Πέλοπας σκότωσε το βασιλιά Στύμφαλο. Η πυθία είπε ότι για να έρθει η βροχή θα πρέπει ο Αιακός να προσευχηθεί στους θεούς. Πράγματι, αυτός αφού ανέβηκε στην υψηλότερη κορυφή της Αίγινας (Ελλάνιο Όρος), προσευχήθηκε και αμέσως άρχισε να βρέχει. Στην κορυφή αυτή χτίστηκε ναός προς τιμή του Δία (Ελλάνιος Δίας).

 

Ο μύθος της Αφαίας

Η Αφαία είναι κρητομυκηναϊκή θεότητα. Συνδέθηκε αρχικά με την Βριτόμαρτη ή  Δίκτυννα. Ο μύθος λέει ότι ο βασιλιάς της Κρήτης Μίνωας ερωτεύθηκε τη Βριτόμαρτη και την κυνηγούσε και εκείνη για να γλιτώσει έπεσε στη θάλασσα. Την έσωσαν όμως ψαράδες που τη μετέφεραν στην Αίγινα, αλλά κι εκεί την κυνηγούσε ένας από αυτούς. Κατέφυγε λοιπόν στο ιερό άλσος της Άρτεμης και εξαφανίστηκε με τη βοήθεια της θεάς. Σίγουρη είναι η σχέση της με την Άρτεμη, καθώς αλλού αναφέρεται η Βριτόμαρτις ως νύμφη, κόρη της, ενώ η ίδια η Άρτεμη έχει τα λατρευτικά ονόματα Αφαία, Βριτόμαρτη, Δίκτυννα.Όταν οι ντόπιοι έψαξαν να τη βρουν βρήκαν στη θέση της ένα άγαλμα κι έτσι την ονόμασαν Αφαία (δηλαδή άφαντη). Στη θέση εκείνη ίδρυσαν αργότερα οι Αιγινήτες ένα ιερό και αργότερα χτίστηκε ναός, ο οποίος χρονολογείται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, στην οποία πήρε μέρος και το νησί. Η εύρεση της θεότητας πραγματοποιήθηκε μετά την ανακάλυψη αρχαϊκής επιγραφής. O αρχικός τύπος του ονόματός της είναι Άφα. Το ιερό της Αφαίας το αναφέρει ο Παυσανίας. Πριν βρεθούν οι επιγραφές, το θεωρούσαν ιερό της Αθηνάς ή του Ηρακλή.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Προϊστορική Εποχή (3.500 - 1.100 π.Χ)

Γύρω στο 3.500 π.Χ. ήρθαν από την Πελοπόννησο οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού,που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Κολώνας. Την ίδια εποχή πρέπει να υπήρχε κι ένα ακόμα γεωργικό χωριό στο νησί, στην περιοχή του Μεσαγρού.

Από το 3.000 ως το 2.500 π.Χ το νησί ήταν έρημο. Τότε ήρθαν στην Αίγινα οι Αιγαίοι (συγγενείς με τους Κρήτες), που έχτισαν οικισμό στην Κολώνα και ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία και το εμπόριο και πλούτισαν.

Γύρω στο 2.000 π.Χ. οι Αιγαίοι που κατοικούσαν στο νησί υποτάχθηκαν από τους Αχαιούς. Κι αυτοί εγκαταστάθηκαν στην Κολώνα και αφομοιώθηκαν με τον παλιό πληθυσμό, παίρνοντας από αυτόν την γλώσσα, τον πολιτισμό και την αγάπη για το εμπόριο.

Κατά την Μυκηναϊκή Εποχή (1.600-1.200 π.Χ.) η χρήση των αμαξιτών δρόμων που ένωναν την Αργολίδα, την Κόρινθο και την Αττική, έκαναν την Αίγινα να χάσει τη σημασία της ως θαλάσσια εμπορική δύναμη. Στο νησί υπήρχαν δύο οικισμοί, στην Κολώνα και στο Όρος.

 

Γεωμετρική περίοδος (1.100 - 750 π.Χ.)

950 π.Χ. : Κατάληψη από Δωριείς Επιδαύρου. Πλάι στις 3 δωρικές φυλές που εγκαταστάθηκαν στο νησί, υπήρχε και μια τέταρτη από ντόπιους κατοίκους. Η Αίγινα ήταν μέλος της αμφικτιονίας με έδρα το ιερό του Ποσειδώνα της Καλαυρίας (Πόρος).

μ.8ου - 734 π.Χ. : υποταγή Αίγινας στο Άργος. Τελειώνει με τον θάνατο του τυράννου του Άργους, Φείδωνα.

Αρχαϊκή περίοδος (750 - 479 π.Χ.)

τ. 8ου αιώνα π.Χ. : κατά τη διάρκεια του Ληλάντιου Πολέμου (μεταξύ Ερέτριας και Χαλκίδας), η Αίγινα υποστηρίζει την Ερέτρια κι έρχεται σε σύγκρουση με τη Σάμο (που την ανταγωνίζεται εμπορικά και είναι σύμμαχος της Χαλκίδας)

650 π.Χ. : η Αίγινα μιμούμενη την Μίλητο, κόβει πρώτη στον ευρωπαϊκό χώρο νόμισμα, τη χελώνα. Ταυτόχρονα μαζί με άλλες ελληνικές πόλεις φτιάχνει εμπορικό ναύσταθμο στην Αίγυπτο.

6ος αιώνας : Η Αίγινα καταλαμβάνει τις Κυδωνίες (Χανιά) όπου είχαν εγκατασταθεί εξόριστοι δημοκρατικοί Σάμιοι, για να μπορεί ανενόχλητη να χρησιμοποιεί τον εμπορικό ναύσταθμο στην Αίγυπτο.

516-480 π.Χ. : Η Αίγινα ανενόχλητη μετά την κατάληψη της Σάμου από τους Πέρσες (516 π.Χ.) και την καταστροφή της Μιλήτου κατά την Ιωνική Επανάσταση, πρωταγωνιστεί στο εμπόριο και πλουτίζει. Ο πληθυσμός της φθάνει τους 40.000 ελεύθερους κατοίκους και 400.000 (!) δούλους.

 

 Μηδικά (492-479 π.Χ.)

Όταν οι Πέρσες ζήτησαν υποταγή από τις ελληνικές πόλεις, οι Αιγινήτες έδωσαν γη και ύδωρ, είτε επειδή κυριαρχούσαν στην πόλη οι ολιγαρχικοί που μισούσαν τους Αθηναίους, είτε επειδή υπολόγιζαν τον περσικό στόλο. Οι Αθηναίοι τους κατηγόρησαν για μηδισμό και έπεισαν τους Σπαρτιάτες να τους βοηθήσουν να πάρουν ομήρους από το νησί. Αυτό εξόργισε τους Αιγινήτες και δημιούργησε εμπόλεμο κλίμα ανάμεσα σε αυτούς και την Αθήνα. 

Λίγο μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) οι Αθηναίοι έταξαν βοήθεια σε έναν Αιγινήτη δημοκρατικό, το Νικόδρομο για να καταλύσει την ολιγαρχία στο νησί. Η προσπάθεια απέτυχε γιατί ο αθηναϊκός στόλος δεν έφτασε εγκαίρως στο νησί. Οι ολιγαρχικοί τιμώρησαν με θάνατο 700 δημοκρατικούς Αιγινήτες!

Το 480 π.Χ. η Αίγινα τάχθηκε με το μέρος των Ελλήνων (είτε επειδή φοβήθηκε την ενίσχυση του αθηναϊκού στόλου από τον Θεμιστοκλή, είτε επειδή επικράτησαν στην εξουσία πιο ήπιοι ολιγαρχικοί). Ο αιγινήτικος στόλος (30 πλοία) αρίστευσε στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και το νησί χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο προσφύγων από την Αττική.

Κλασική περίοδος (479 - 323 π.Χ.)

"η λήμη του Πειραιώς" (η τσίμπλα του Πειραιά)

Η Αίγινα δεν ενισχύθηκε από τους Περσικούς πολέμους. Οι Αθηναίοι την έβλεπαν ως μεγάλο κίνδυνο λόγω της γεωγραφικής της θέσης και αποφάσισαν να την καταστρέψουν. Επιτέθηκαν στον αιγινήτικο στόλο κοντά στην Κεκρυφάλεια (Αγκίστρι) και τον νίκησαν. Στη συνέχεια άρχισαν πολιορκία της Αίγινας, την οποία κατέλαβαν το 459 π.Χ. Υποχρέωσαν τους Αιγινήτες να γκρεμίσουν τα τείχη τους, να παραδώσουν τα πλοία τους και να πληρώνουν ετησίως έναν τεράστιο φόρο (30 τάλαντα). Τόσος ήταν όμως ο πλούτος της Αίγινας, ώστε κατόρθωνε επί 18 χρόνια να πληρώνει αυτό το υπέρογκο ποσό.

431 π.Χ. : Οι Αθηναίοι με την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου καταλαμβάνουν το νησί, διώχνουν όλους τους κατοίκους και στέλνουν Αθηναίους κληρούχος στην Αίγινα (μεταξύ των οποίων, τον πατέρα του Πλάτωνα και τον Αριστοφάνη). Οι Αιγινήτες εγκαταστάθηκαν στη Θυρέα.

404 π.Χ. : Ο Σπαρτιάτης Λύσανδρος καταλαμβάνει την Αίγινα και ξαναφέρνει τους Αιγινήτες στο νησί.

395-386 π.Χ. (Κορινθιακός Πόλεμος) : η Αίγινα χρησιμοποιείται ως ναυτική βάση των Σπαρτιατών

χρόνια Μ. Αλεξάνδρου : υπάρχει λίγη οικονομική άνεση στο νησί (επισκευάζονται δημόσια κτίρια)

Eλληνιστική περίοδος (323 - 30 π.Χ.)*

* για την Αίγινα η ελληνιστική περίοδος τελειώνει το 133 π.Χ. , μιας και τότε κληροδοτείται από τον Άτταλο Γ' στους Ρωμαίους.

Η Αίγινα εντάχθηκε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και στη συνέχεια στην Αιτωλική Συμπολιτεία.

210 π.Χ. : Οι Αιτωλοί πουλούν το νησί στο βασίλειο της Περγάμου για 30 τάλαντα.

210 - 133 π.Χ. : Κυριαρχία της Περγάμου στο νησί (υπάρχει μια οικονομική άνεση, οι βασιλείς της Περγάμου φέρονται καλά στους ντόπιους)

 

Ρωμαϊκή περίοδος (133 π.Χ. - 395 μ.Χ.)

Το 133 π.Χ. ο Άτταλος Γ' της Περγάμου κληροδότησε το κράτος του στους Ρωμαίους. Το νησί γνώρισε μεγάλη παρακμή και ερήμωση, όπως μαρτυρεί και ο Παυσανίας που το επισκέφτηκε το 150 μ.Χ. 

Βυζαντινή περίοδος (395 μ.Χ. - 1204 μ.Χ.)

Ο πληθυσμός του νησιού αρχικά (3ος αιώνας) αυξήθηκε, μιας και κατέφυγαν σε αυτό πολλοί κάτοικοι από την Αττική, την Αργολίδα και τη Σπάρτη λόγω των επιδρομών των Γότθων και των Ερούλων. Το εμπόριο αναγεννήθηκε κι έτσι πολλοί Εβραίοι βαφείς και βυρσοδέψες ήρθαν στο νησί. Τον 6ο αιώνα μ.Χ. ήρθαν στο νησί κι άλλοι πρόσφυγες λόγω των αραβικών επιδρομών, αλλά ταυτόχρονα άρχισαν οι πειρατικές επιδομές εναντίον της Αίγινας από του Σαρακηνούς της Κρήτης. Η ζωή έγινε αφόρητη γιατί ταυτόχρονα οι βυζαντινοί διοικητές του νησιού επέβαλλαν βαριά φορολογία.

896 μ.Χ. : φοβερή πειρατική επιδρομή αναγκάζει πολλούς κατοίκους να φύγουν. Οι υπόλοιποι τραβιούνται στο εσωτερικό και χτίζουν στη σημερινή Παλιαχώρα μια νέα πόλη, την Αίγενα. Η παραλία της Αίγινας μένει έρημη για 1000 περίπου χρόνια. 

1191 μ.Χ. : Το νησί γίνεται πειρατικό κρησφύγετο, οι κάτοικοι συνεργάζονται με τους πειρατές και η είσπραξη των φόρων από το κράτος είναι πολύ δύσκολη.

Φραγκοκρατία (1204 μ.Χ. - 1451 μ.Χ.)

Το νησί παραχωρήθηκε μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, στους Βενετούς, αλλά κυβερνήθηκε από διάφορους υποτελείς ηγεμόνες (1204-1206 : Γαλέας Μαλατέστα, 1206-1307 : Φράγκοι βαρώνοι Καρύστου)

1317 - 1451 : η Αίγινα περνάει στα χέρια των Καταλανών (κομητεία Σαλώνων)

1451 : η Αίγινα περνάει στα χέρια των Βενετών με συνθήκη, επειδή ο Καταλανός άρχοντας Αντωνέλλο Β' Καοπένα πέθανε άτεκνος.

1η Βενετοκρατία (1451 μ.Χ. - 1540 μ.Χ.)

Η Αίγινα γίνεται φέουδο που διοικείται από ρέκτορες (υπάλληλοι από την Βενετία που έχουν ως προϊστάμενο τον διοικητή του Ναυπλίου). 

12 Οκτωβρίου 1462 : οι Βενετοί μεταφέρουν από τον Αϊ Γιώργη τον Καθολικό της Παλιαχώρας στον San Giorgio Maggiore της Βενετίας την κάρα του Αγίου Γεωργίου (είχαν προσπαθήσει να την μεταφέρουν το 1451 από τη Λειβαδιά στη Βενετία, αλλά θαλασσοταραχή τους ανάγκασε να την αφήσουν στην Αίγινα. Το γεγονός αυτό έκανε τον λαό να αντιδράσει και οι Βενετοί για να απαλύνουν τις αντιδράσεις πρόσφεραν 100 δουκάτα για την οχύρωση της Παλιαχώρας.

1502 μ.Χ. : Ο Οθωμανός Κεμάλ Ρέις για να εκδικηθεί τους Βενετούς για την κατάληψη των Μεγάρων, καταλαμβάνει προσωρινά το νησί και παίρνει 2.000 αιχμαλώτους.

1513 μ.Χ. : Οι Αιγινήτες διαμαρτύρονται για τις αδικίες που γίνονται εις βάρος τους από τους ρέκτορες

1537 μ.Χ. : κατά τη διάρκεια του 3ου βενετοτουρκικού πολέμου (επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς), ο τουρκικός στόλος (60 πλοία) με αρχηγό τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, επιτίθεται σε διάφορα νησιά του Αιγαίου. Τον Οκτώβρη φθάνει στην Αίγινα και μετά από τετραήμερη πολιορκία, καταλαμβάνουν την Παλιαχώρα. Οι Οθωμανοί σφάζουν όλους τους άνδρες, γκρεμίζουν τα τείχη και παίρνουν 6-7.000 αιχμαλώτους μαζί με λάφυρα. Το νησί ερημώνεται

1η Τουρκοκρατία (1540 μ.Χ. - 1687 μ.Χ.)

Με το τέλος του 3ου βενετοτουρκικού πολέμου, οι Βενετοί παραχωρούν το νησί στους Οθωμανούς. Σιγά σιγά αρχίζει πάλι η ζωή στην Παλιαχώρα.

1576-1579 : ο Άγιος Διονύσιος γίνεται επίσκοπος Αιγίνης

1654 μ.Χ. : Κατά τη διάρκεια του 5ου βενετοτουρκικού πολέμου, ο Φραντσέσκο Μοροζίνι (Βενετός δόγης) ήρθε στο Αιγαίο με τον στόλο του για να το ξεκαθαρίσει από τους πειρατές. Ζήτησε την παράδοση της Αίγινας, αλλά οι κάτοικοι αρνήθηκαν. Ποβιβάστηκε στη Σουβάλα,  κατέλαβε την Παλαιοχώρα, γκρέμισε τα τείχη και πήρε 300 Έλληνες αιχμαλώτους και 40 Τούρκους.

1654-1669 : οι Βενετοί κρατούν το νησί ως ναυτική βάση για να εμποδίζουν τους Τούρκους να εφοδιάζουν την Κρήτη.

1669 μ.Χ. : Ξαναπαίρνουν το νησί οι Τούρκοι.

2η Βενετοκρατία (1687 μ.Χ. - 1715 μ.Χ.)

Κατά τη διάρκεια του 6ου Βενετοτουρκικού πολέμου, οι Βενετοί καταλαμβάνουν το νησί και επισκευάζουν το αρχαίο εμπορικό λιμάνι. Το εμπόριο αναγεννήθηκε και ο πληθυσμός αυξήθηκε με τον ερχομό κατοίκων από την Αθήνα και τον Πειραιά (μετά την εγκατάλειψη της Αττικής από τους Βενετούς)

 

2η Τουρκοκρατία (1715 μ.Χ. - 1821 μ.Χ.)

Κατά τη διάρκεια του 7ου Βενετοτουρκικού πολέμου, οι Τούρκοι καταλαμβάνουν πάλι το νησί. Πολλοί πρόσφυγες φεύγουν από την Αίγινα και το λιμάνι ερημώνει ξανά. Ελάχιστος πληθυσμός παραμένει στην Παλιαχώρα.

 

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ?21

Η Αίγινα πριν το 1821 

     Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα οι Αιγινήτες μετακινούνται απ΄ το εσωτερικό του νησιού, τη σημερινή Παλαιοχώρα, προς τα παράλια. Η μετακίνηση είχε ως επακόλουθο την ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου. Εκείνη την εποχή αναγείρονται κάποια από τα πιο σημαντικά κτίσματα του οικισμού, όπως ο Πύργος του Μαρκέλλου, που την περίοδο 1826-1827  θα χρησιμοποιηθεί  ως έδρα της ελληνικής κυβέρνησης , το σπίτι του Μιχάλη Μοίρα, που χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως Κυβερνείο του Καποδίστρια, το σπίτι της Φανερωμένης, κατοικία του επισκόπου, η «μαγαζάρα», μια μεγάλη αποθήκη που στεγάστηκε αργότερα το εθνικό τυπογραφείο και η Μητρόπολη, που η κατασκευή της ολοκληρώθηκε το 1806. Στην Αίγινα που τότε είχε συνολικά 120 σπίτια δεν κατοικούσαν Τούρκοι ούτε υπήρχαν τουρκικές Διοικητικές Αρχές.

     Οι μυήσεις των Αιγινητών στη Φιλική Εταιρία αρχίζουν τον Αύγουστο του 1818. Κάποιοι από τους μυημένους ή, σύμφωνα με την οικεία ορολογία, «κατηχημένους» Αιγινήτες είναι οι παρακάτω : ο Γεώργιος Λιβερόπουλος, έμπορος που καταγόταν από τη Ναυπακτία, ο Σπύρος Μαρκέλλος, έμπορος ,πρόκριτος και από τους αρχηγούς της Επανάστασης στην Αίγινα, οι αδελφοί Αναστάσιος, Μιχαήλ και Κυριάκος Μούρτζης από την Πέρδικα, οι οικογένειες Μοίρα και Λογιωτατίδη, ο Κύριλλος Λαμπαδάριος, ηγούμενος της μονής της Χρυσολεόντισσας, καθώς και ο Γεώργιος Τσελεπής ή Τσελέπης, οπλαρχηγός του αιγινήτικου στρατού, που έδωσε το όνομά του στην ομώνυμη ακτή του Πειραιά. Οι κατηχημένοι ορκίζονταν στην παλιά εκκλησία των Ταξιαρχών στην Παχιοράχη, στην οποία, σύμφωνα με την παράδοση, υψώθηκε η σημαία της τοπικής  Επανάστασης.

     Η Επανάσταση στο νησί κηρύχθηκε κατά τα τέλη Μαρτίου του 1821. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αλλά και της υπεράσπισής της από τους ισχυρούς στόλους της Ύδρας και των Σπετσών, η Αίγινα προσφέρθηκε πολλές φορές ως καταφύγιο προσφύγων. Ενδεικτικό της πληθώρας προσφύγων στην Αίγινα είναι το παρακάτω στατιστικό στοιχείο : Το 1821 η Αίγινα είχε 3.500 κατοίκους, ενώ το 1829 οι κάτοικοί της ήταν 10.900, δηλαδή μόνο το 1/3 ήταν Αιγινήτες. Ως πρόσφυγες στην Αίγινα κατέφυγαν Αϊβαλιώτες, Μοσχονησιώτες, Χιώτες, Γαλαξιδιώτες, Αθηναίοι, Στυλιδιώτες και κυρίως Ψαριανοί. Οι τελευταίοι ήρθαν στην Αίγινα μετά την καταστροφή των Ψαρών το 1825. Εγκαταστάθηκαν σε δικό τους συνοικισμό στην περιοχή του Μαραθώνα και αργότερα μετοίκησαν μέσα στην πόλη της Αίγινας. Ψαριανοί πρόσφυγες αποτέλεσαν και την πρώτη φρουρά του Καποδίστρια όταν ήρθε στο νησί. Μετά από προστριβές με τους Αιγινήτες, για λόγους εμπορικού ανταγωνισμού, έφυγαν απ?την Αίγινα και εγκαταστάθηκαν στην Ερμούπολη της Σύρου το 1830.

     Η Αίγινα, παρότι είναι μεγάλο νησί, δεν μπόρεσε να ενισχύσει την Επανάσταση με πολεμικά καράβια, γιατί τα αιγινήτικα καράβια ήταν μικρά και δεν προσφέρονταν για ναυμαχίες. Ωστόσο, τα αιγινήτικα καράβια χρησιμοποιήθηκαν  πολύ σε μεταφορές στρατευμάτων και εφοδίων και μερικοί Αιγινήτες ναυτικοί πολέμησαν μέσα στα καράβια των Ψαρών, της Ύδρας και των Σπετσών. Μετά το 1825 η Αίγινα υπήρξε η ναυτική βάση του Ψαριανού στόλου. Σημαντικότερη ήταν η συμβολή της Αίγινας στον πόλεμο της ξηράς. Το εκστρατευτικό σώμα των Αιγινητών συνολικά υπολογίζεται σε 150 στρατιώτες. Γενικός υπεύθυνος για τη στρατολόγηση ήταν ο Γεώργιος Λογιωτατίδης, που αργότερα στα χρόνια της Ανεξαρτησίας διετέλεσε δήμαρχος και βουλευτής του νησιού.

     Στις δύο πολιορκίες της Ακροκορίνθου, τον Απρίλιο του 1821 μετείχε σώμα Αιγινητών με επικεφαλής τους Γεώργιο Λογιωτατίδη και Σπύρο Μαρκέλλο και οπλαρχηγούς τον Γεώργιο Τσελέπη και τους αδερφούς Κυριάκο και Αναστάσιο Μούρτζη. Οι Αιγινήτες παρέμειναν στην Κόρινθο ως τον Οκτώβριο του 1823 που παραδόθηκε ο Ακροκόρινθος, αφού προηγήθηκε και τρίτη πολιορκία.

     Μεγάλη συμμετοχή είχαν οι Αιγινήτες και στην πρώτη πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών που άρχισε στις 25 Απριλίου του 1821. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας τοποθετήθηκαν απέναντι από το θέατρο του Διονύσου, όπου υπήρχαν αλώνια, για να εμποδίζουν τους πολιορκημένους Τούρκους να βγαίνουν για επισιτισμό.

     Οι οπλαρχηγοί Κυριάκος Μούρτζης και  Γεώργιος Τσελέπης διακρίθηκαν και στις μάχες που δόθηκαν το 1824 στα Δερβένια. Τα Δερβένια, τα στενά δηλαδή της Μεγαρίδας, ήταν κρισιμότατο στρατηγικό σημείο, αφού αποτελούσαν το μοναδικό πέρασμα προς την Πελοπόννησο. Έτσι οι Έλληνες φρόντιζαν συνεχώς τη φρούρησή τους.

     81 Αιγινήτες συμμετείχαν στην ιστορική μάχη στα Δερβενάκια τον Ιούλιο του 1822 υπό τις διαταγές του Νικηταρά. Σε ανάμνηση της συμμετοχής τους σε αυτό το σπουδαίο γεγονός οικοδομήθηκε ο ναός του Αγίου Σώζοντος στην Πέρδικα.

     Στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1824-1825) οι Αιγινήτες πολέμησαν στο πλευρό των κυβερνητικών στρατευμάτων. Με την κάθοδο του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, το 1825, οι Αιγινήτες πήραν μέρος σε διάφορες μάχες με οπλαρχηγούς τους Γεώργιο Τσελέπη και Κυριάκο Μούρτζη.

     58 Αιγινήτες πολέμησαν στο πλευρό του Καραϊσκάκη και του Φαβιέρου στις 6 και 8 Αυγούστου του 1826 στη μάχη του Χαϊδαρίου εναντίον του Κιουταχή. Σε αυτή τη μάχη σκοτώθηκε ο Χρήστος Αιγινήτης και έχασε το αριστερό του μάτι ο Γεώργιος Μούρτζης. Στη μάχη της Καστέλας τον Ιανουάριο του 1827 πήραν μέρος αιγινήτικα σώματα υπό τον Μακρυγιάννη και το Νοταρά, καθώς και αιγινήτικα καράβια. Την ίδια χρονιά στη μάχη του Φαλήρου κατά την οποία τραυματίστηκε θανάσιμα ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, σκοτώθηκαν οι Αιγινήτες Κυριάκος Μούρτζης, Μιχάλης Τσελέπης και Δημήτριος Κικάκης. Ο Γεώργιος Τσελέπης πιάστηκε αιχμάλωτος και εκτελέστηκε τις επόμενες μέρες.

 

Η Αίγινα πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους (Γενάρης 1828- Οκτώβρης 1829)

Στις 12 Ιανουαρίου 1828 φθάνει με το αγγλικό πλοίο "Warspite" και 2 ακόμα συνοδευτικά πλοία (το  γαλλικό "Ήρα" και το ρωσικό "Ελένη") ο Ιωάννης Καποδίστριας στην Αίγινα, αφού λίγες μέρες πιο πριν είχε περάσει από το Ναύπλιο. Η υποδοχή και στην Αίγινα ήταν θριαμβευτική. Εκεί ήταν μάλιστα συγκεντρωμένος ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων, χηρών, ορφανών και αναπήρων του Αγώνα.

Γράφει ο Γ. Τερτσέτης στα ?Απόλογα για τον Καποδίστρια?, αποδίδοντας με το κείμενό του την αφήγηση του ίδιου του Κυβερνήτη: ??είδα πολλά εις την ζωήν μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφθασα εδώ εις την Αίγιναν, δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην το ιδεί? Ζήτω ο Κυβερνήτης, ο σωτήρας μας, ο ελευθερωτής μας, εφώναζαν γυναίκες αναμαλλιάρες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά κατεβασμένα από τες σπηλιές. Δεν ήτο το συναπάντημά μου φωνή χαράς, αλλά θρήνος. (?) Μαυροφορεμένες, γέροντες μου ζητούσαν να αναστήσω τους αποθαμένους τους, μανάδες μου έδειχναν εις το βυζί τα παιδιά τους και μου έλεγαν να τα ζήσω, και ότι δεν τους απέμεναν παρά εκείνα και εγώ??

Ο Κασομούλης όμως, που ήταν παρών στην υποδοχή, είδε μια λεπτομέρεια που δεν την αντιλήφθηκε ο Καποδίστριας:?Ενύκτωσε, και η νυξ της 11ης Ιανουαρίου απέρασεν με ευφροσύνη όλου του λαού και μελαγχολίαν μόνον μερικών προκρίτων αριστοκρατών?.

Στις 26 Ιανουαρίου 1828 ο Καποδίστριας ορκίστηκε στο Μητροπολιτικό ναό  της Αίγινας  ώς πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας και η Αίγινα έγινε η πρώτη Πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους, έγινε το διοικητικό, εμπορικό και πνευματικό κέντρο του.

Ο πληθυσμός της αυξήθηκε αλματωδώς και υπολογίζεται ότι έφθασε τα 100.000 άτομα, αν και η "Γενική Εφημερίς της Ελλάδος" , τους υπολόγιζε λιγότερους.

Την εποχή αυτή στην Αίγινα ανεγέρθηκαν περιλαμπρα κτίρια είτε για να χρησιμοποιηθουν σαν κατοικίες αρχόντων και άλλων πλουσίων είτε για να χρησιμοποιηθούν ωε δημόσια κτίρια και ιδρύματα. 
    Τα κτίρια που ξεχώριζαν,  και σήμερα ονομάζονται   "Καποδιστριακά" ήταν:

Το ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ : Χτίστηκε το 1828 και αποτελούσε για την εποχή του κτιριακό μεγαθήριο. Αρχισε να λειτουργεί τον Μάρτιο του 1829. Εκεί αρχικά συγκέντρωσε ο Καποδίστριας περίπου 500 ορφανά. όπου ελάμβαναν περίθαλψη και ταυτόχρονα εμάθαιναν κάποια τέχνη . 
    To κτίριο καταλαμβάνει έκταση περίπου 12 στρεμμάτων και την επίβλεψη της κατασκευής ανέλαβε τότε ο αρχιτέκτων  Δημήτριος Σταυρίδης . Εκτός από τόν κύριο σκοπό για τον οποίον κτίστηκε στο κτίριο στεγάστηκαν για πρώτη φορά στην Ιστορία του νεώτερου Ελληνικού κράτους   το αλληλοδιδακτικό σχολείο,το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Ορυκτολογικό  Μουσείο, εργαστήρια τεχνών ,η πρώτη Εθνική Βιβλιοθήκη, το Εθνικό Τυπογραφείο , η Σχολή Ευελπίδων . 
      Αργότερα μετά τη μεταφορά της Ελληνικής Πρωτεύουσας στο Ναύπλιο (τέλος του 1829) το κτίριο χρησιμοποιήθηκε για άλλες χρήσεις με με πιό γνωστή αυτή της μετατροπής του σε φυλακές από το 1880 έως και  το 1984. 
       
 Το ΕΫΝΑΡΔΕΙΟ και ΑΛΛΗΛΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ : Κτίστηκαν επίσης την εποχή αυτή τα δύο αυτά Σχολεία.  Το πρώτο κτίστηκε με δαπάνες του φιλέλληνα Εϋνάρδου. Είναι απλό κτίριο ορθογώνιο απλής δωρικής αρχιτεκτονικής. Στα ιδρύματα αυτά δίδαξαν οι πιό γνωστοί λόγιοι της εποχής και έθεσαν την βάση της Παιδείας στο Νεώτερο Ελληνικό κράτος. Αργότερα στο Ευνάρδειο μεταφέρθηκε η Βιβλιοθήκη και στούς νεώτερους χρόνους στεγάστηκε εκεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας. 

Την 1η Οκτωβρίου 1829 κυκλοφόρησε το πρώτο νεοελληνικό νόμισμα, ο "Φοίνιξ", με έμβλημα το πουλί που ξαναγεννιέται από τη στάχτη, σύμβολο της αναγεννημένης φυλής.

Η Αίγινα τον 19ο και 20ο αιώνα

Όταν στις 3 Οκτώβρη 1829 η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο (ίσως επειδή ο Καποδίστριας φοβήθηκε από τις έντονες αντιδράσεις των Ψαριανών που ζούσαν στην Αίγινα και είχαν δυσαρεστηθεί με τη φορολογία), ο πληθυσμός του νησιού μειώθηκε. Τα δημόσια κτίρια της Καποδιστριακής περιόδου ή εγκαταλείφθηκαν ή άλλαξαν χρήση (π.χ. το Ορφανοτροφείο στέγασε αρχικά τη Σχολή Ευελπίδων, στη συνέχεια λειτούργησε ως λοιμοκαθαρτήριο, φρενοκομείο, χώρος υποδοχής προσφύγων και  από το 1880 ως το 1984 ως φυλακές).

 Γεγονότα και πρόσωπα 

Η σπογγαλιεία : Η ενασχόληση των Αιγινητών με την σπογγαλιεία ήταν έντονη από την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ου (1930).Η δράση τους εκτείνεται από την Κάλυμνο ,τη Βεγγάλη, την Μαντρούχα, τη Συρία ως το Μεξικό, καθώς και την Αμερική όπου ήταν από τους πρωταρχικούς ιδρυτές της παροικίας Αιγιτητών ,του Tarpon Springs της Φλώριδας. Η σπογγαλιεία ήταν σπουδαία πηγή πλούτου προπολεμικά .Στα κατοχικά χρόνια σταμάτησε και ξαναξεκίνησε το 1946. Μετά το 1970 σταμάτησε ολοκληρωτικά η σπογγαλιεία στην Αίγινα . Το εμπόριο σφουγγαριών ήταν μια από τις σημαντικότερες πηγές εισαγωγής συναλλάγματος και ενίσχυσης του εθνικού μας πλούτου. Απασχολούσε ναυτικούς, βουτηχτές ,σφουγγαροεργατες (κατεργασία συσκευασία) σφουγγαρεμπόρους, πωλητές σε τουριστικά έιδη κ.λ.π. Οι κυβερνήτες και οι νάυτες των καραβιών έπαιρναν μισθό ενώ οι σφουγγαράδες ? δύτες- βουτηχτάδες αμείβονταν με μερίδιο 29-33% σύμφωνα με το βάρος των σφουγγαριών που έβγαζαν, υψηλή αμοιβή δηλαδή, λόγω των δύσκολων και επικίνδυνων συνθηκών εργασίας τους . Σε κάθε καΐκι σφουγγαράδικο με πέντε δύτες και έξη πλήρωμα το καθένα εργάζονταν συνολικά 32 άνθρωποι Τα σφουγγαράδικα ξεκινούσαν από την Αίγινα το Φλεβάρη και επέστρεφαν στα τέλη Οκτώβρη. Ο στόλος αποτελούντο από α) το βενζινάδικο β) ένα μεγάλο πλοίο η γουλέτα και γ) ένα μικρό το ντεπόζιτο. Το πλήρωμα αριθμούσε στα μεν πρώτα γύρω στα 25 άτομα και στο ντεπόζιτο τα 5 μέλη. .Στο ντεπόζιτο οι σφουγγαράδες πλένονταν ,έτρωγαν κοιμόντουσαν και επεξεργάζονταν τα σφουγγάρια 

Το φιστίκι Αιγίνης : Δεν είναι γνωστό αν στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρχαν φιστικιές στην Αίγινα. Υπάρχουν μόνο προφορικές μαρτυρίες, ότι φιστικιές είχαν εισαχθεί από τη Συρία, την Περσία και τη Χίο.Ο Αυστριακός βοτανικός v. Heldreich που επισκέφθηκε το νησί έξι φορές μεταξύ του 1848 και 1887, δεν παρατήρησε καλλιέργεια φιστικιάς.Τελευταία από έγγραφα κατατεθειμένα στα ιστορικά αρχεία της Αίγινας βρέθηκε ότι είναι πιθανόν να υπήρχαν μεμονωμένα δένδρα φιστικιάς στο νησί πριν από το 1896. Το πρώτο οργανωμένο εμπορικό δενδροκομείο φιστικιάς στην Αίγινα εγκαταστάθηκε από τον Νικόλαο Περόγλου το 1896. Ο Περόγλου αντιλήφθηκε ότι η καλλιέργεια της φιστικιάς ήταν συμφέρουσα γιατί το δένδρο είχε λίγες απαιτήσεις και το φιστίκι υψηλή τιμή. Προσπάθησε λοιπόν να διαδώσει τη φιστικιά στην Αίγινα αλλά και στην Ελλάδα γενικά.Ο κόσμος άκουσε τις συμβουλές του. Φιστικιές φυτεύτηκαν γύρω από τα σπίτια, σε κήπους και σε χωράφια.Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου η καλλιέργεια της φιστικιάς επεκτάθηκε στο νησί και αντικατέστησε το αμπέλι που ήταν η κύρια καλλιέργεια μέχρι τότε. Δημιουργήθηκαν φυτώρια για να καλύψουν τις ανάγκες. Η Αίγινα έγινε η κύρια περιοχή παραγωγής φιστικιού στην Ελλάδα και το φιστίκι πήρε την ονομασία «αιγινίτικο φιστίκι» ή «φιστίκι Αιγίνης».Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η καλλιέργεια της φιστικιάς επεκτάθηκε ακόμα περισσότερο στην Αίγινα όπως και στην υπόλοιπη χώρα.Το 1996 η ονομασία «φιστίκι Αιγίνης» καταχωρήθηκε στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ)

 

 Ο Άγιος Νεκτάριος : Γεννήθηκε με το όνομα Αναστάσιος Κεφαλάς την 1η Οκτωβρίου 1846 στη Σηλυβρία της Ανατολικής Θράκης. Στην Αίγινα ο Άγιος Νεκτάριος εγκαταστάθηκε το 1908. Ο Νεκτάριος ποτέ στη ζωή του, δεν απέβαλε την έντονη επιθυμία του για το μοναχικό βίο. Πιο έντονη και ίσως επιτακτική έγινε αυτή η ανάγκη, όταν 4 γυναίκες που ήσαν μόνες και συνδέονταν μαζί του, με σχέση πνευματικής καθοδήγησης, θέλησαν να μονάσουν υπό την εποπτεία του. Έτσι τελικά βρήκε ένα παλαιό εγκαταλελειμμένο μοναστήρι στην Αίγινα στη θέση Ξάντος στο οποίο και αποφάσισε να στεγάσει τις 4 μοναχές και άλλες 3 που ήδη μόναζαν στο νησί. Το μοναστήρι άρχισε να επαναλειτουργεί το 1904 υπό την καθοδήγησή του, παρότι αυτός ακόμα βρισκόταν στην Ριζάρειο σχολή (διευθυντής από το 1894). Η εμφάνισή του στην Αίγινα όμως συνδυάστηκε από δύο γεγονότα, με αποτέλεσμα να γίνει άμεσα λαοφιλής. Ο Νεκτάριος αρχικά θεράπευσε έναν δαιμονισμένο νέο κάτι που γρήγορα μαθεύτηκε. Οι χωρικοί τότε τον επισκέφτηκαν ζητώντας του να λειτουργήσει και να δεηθεί στον Θεό να βρέξει, διότι είχε 3 χρόνια να βρέξει στο νησί με αποτέλεσμα να έχει προκληθεί εκτεταμένη ανομβρία και οικονομική ζημία. Ο ίδιος με σύσσωμη παρουσία των νησιωτών, λειτούργησε και την ίδια μέρα άρχισε να βρέχει. Αυτά, εκλήφθηκαν ως θεϊκά σημάδια από τους Αιγινήτες, με αποτέλεσμα να θεωρούν Άγιο τον Νεκτάριο, ακόμα και εν ζωή.Το 1908 παραιτήθηκε από σχολή για λόγους υγείας αλλά και γήρατος και αφοσιώθηκε στο μοναστήρι. Η χάρη του και η φήμη διαρκώς μεγάλωνε με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος δωρεών να κατευθύνεται στο μοναστήρι και μέσα σε 4 χρόνια επιτεύχθηκε να μεγαλώσει τόσο, ώστε να χωράει 15 μοναχές. Τα χρήματα κατευθύνονταν κυρίως στους φτωχούς του νησιού. Μεγάλο μέρος λαού και πιστών κατευθυνόταν προς το μοναστήρι, από διάφορα μέρη της Ελλάδας, για να δει ή να πάρει την ευχή του ήδη ξακουστού Νεκταρίου, κάτι που βοηθούσε και τους νησιώτες να ανασάνουν οικονομικά. Ήθελε να δημιουργήσει ένα εκπαιδευτήριο. Τελικά δεν πρόλαβε. Το 1920 εισήχθη στο Αρεταίειο νοσοκομείο Αθηνών όπου διεγνώσθη καρκίνος του προστάτη. Στις 9 Νοεμβρίου του ίδιου έτους πέθανε. Στις 20 Απριλίου του 1961 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας έκρινε πως έπρεπε να ανακηρύξει σε Άγιο τον Νεκτάριο, καθώς είχε πραγματοποιήσει πολλά μεγάλα έργα πάνω στη θρησκεία και την Εκκλησία.

Γερμανοί στρατιώτες μπροστά από το ναό της Αφαίας

Η γερμανική Κατοχή : Στις 2 Μαΐου του 1941 οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Αίγινα από την πλευρά του Τούρλου. Ένας Έλληνας αξιωματικός παρέδωσε στους κατακτητές το οχυρό του Τούρλου, το οποίο οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις είχαν προηγουμένως καταστέψει με εντολή του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού. Τα οχυρά στην Πέρδικα και στον Τούρλο επισκευάστηκαν από τους ναζί αι χρησιμοποιήθηκαν μαζί με τα παρατηρητήρια της Μονής και του Αγίου Αντωνίου. Το ξενοδοχείο Μιράντα έγινε νοσοκομείο, στο ξενοδοχείο Μπράουν εγκαταστάθηκε η Κοματαντούρ και στο Κυβερνείο εγκαταστάθηκε η φρουρά της Αίγινας. Στην αρχή η δύναμη του κατοχικού στρατού ήταν 1.000 άνδρες πεζικού, αργότερα όμως ενισχύθηκε με Πολωνούς στρατιώτες. 

Η Αίγινα πλήρωσε βαρύ φόρο τιμής το χειμώνα του 1941 σε ανθρώπινες ζωές, σε αντίθεση με τα άλλα νησιά του Σαρωνικού που τροφοδοτούνταν από τις γειτονικές εύφορες περιοχές. Ο στρατός κατοχής τον ανεφοδιασμό του νησιού, ενώ ταυτόχρονα, για τις δικές του ανάγκες, έπαιρνε όλα τα παραγόμενα προϊόντα και αγαθά του νησιού. Υπολογίζεται ότι κατά την πείνα του 1941 χάθηκε το 1/6 του συνολικού πληθυσμού της Αίγινας. 

Η Αίγινα δεν βομβαρδίστηκε ποτέ, αλλά τα γερμανικά στούκας έκαναν συχνά επιχειρήσεις κοντά στο νησί. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στον Τούρλο γίνονταν εκτελέσεις Ελλήνων πατριωτών. Γι? αυτήν την περίοδο δεν έχουμε στοιχεία για τους κρατούμενους, επειδή οι Γερμανοί φρόντισαν να κάψουν τα στοιχεία  λίγο πριν να εγκαταλείψουν το νησί και τη χώρα μας. Όταν μαθεύτηκε το φθινόπωρο του 1944 (16 Οκτωβρίου) ότι οι Γερμανοί εγκατέλειψαν το νησί, πολλοί Αιγινήτες έτρεξαν να λεηλατήσουν, πεινασμένοι καθώς ήταν, τις αποθήκες στην περιοχή του Τούρλου, που ήταν όμως ναρκοθετημένη με αποτέλεσμα κάποιοι να σκοτωθούν ή να ακρωτηριαστούν.Τον Οκτώβρη του 1944 Άγγλοι κομάντος προερχόμενοι από τον Πόρο, αποβιβάστηκαν στην Αγία Μαρίνα και κατάφεραν να απελευθερώσουν το νησί.

 

οι πρώτοι 17 πολιτικοί κρατούμενοι που εκτελέστηκαν στις 19 Ιουνίου 1947

Φυλακές : Στις 31/5/1961 στην Αίγινα κρατούνταν 468 πολιτικοί κρατούμενοι, οι οποίοι είχαν εκτίσει 6.463 χρόνια φυλάκισης με μέσο όρο για τον καθένα 14 χρόνια. 267 δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σαν μέλη των Εθνικοαπελευθερωτικών Οργανώσεων για πράξεις της Εθνικής Αντίστασης που στρέφονταν κατά των Γερμανών κατακτητών. Από αυτούς τραυματίστηκαν 79, έμειναν ανάπηροι 8 και παρασημοφορήθηκαν 16. Το 75% των κρατούμενων της Αίγινας μπήκαν στη φυλακή σε ηλικία από 21 έως 35 ετών. Οι 322 καταδικάστηκαν σε θάνατο τουλάχιστον μια φορά. Οι εκτελέσεις στην Αίγινα γίνονταν είτε στον Τούρλο, είτε στη μάντρα της Αγίας Ειρήνης και πρέπει να ξεπέρασαν τις 300.  Νικηταράς ο Τουρκοφάγος, Μαρίνος Αντύπας, Αρης Βελουχιώτης, Χαρίλαος Φλωράκης, Μανώλης Γλέζος,  Αλέκος Παναγούλης... ήταν κάποιοι από τους πιο γνωστούς πολιτικούς κρατούμενους των Φυλακών της Αίγινας.

Στις 6 και 7 Μαΐου 1948 εκτελέστηκαν 36 αγωνιστές. Ο Κώστας Γιαννόπουλος ένα βράδυ πριν την εκτέλεσή του έγραφε τους στίχους: «... Τώρα πια δεν είμαστε οι ανήμποροι και αδύναμοι/ κι ούτε ένα σφίξιμο κανείς δε νιώθει στην καρδιά του./ Γυρτός κανείς, δειλός κανείς, μονάχα ψηλομέτωποι/ αγέρωχοι ανοίγουμε τα κάστρα του θανάτου/... Κι αφού στη φλόγα λυώσαμε κι όλοι μας σβύσαν οι καϋμοί/ να, με τον ίδιο θάνατο, το θάνατο πατάμε».

Αυτό το ποίημα πήρε πρώτο βραβείο στο 2ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών στο Βερολίνο το 1951 με κριτές τον Πάμπλο Νερούντα, τον Ναζίμ Χικμέτ και τον Πωλ Ελυάρ.

 

Τον Μάιο του 1934, οκτώ κατάδικοι κομμουνιστές δραπετεύουν από τις Φυλακές Αίγινας. Κατορθώνουν και ανοίγουν υπόνομο μήκους 25 μέτρων, και από το κελί τους βρίσκονται ελεύθεροι έξω από τις φυλακές και μακριά από τη σκοπιά. Στη συνέχεια καταφεύγουν με πλοίο στη Σοβιετική Ένωση. Οι οκτώ που απέδρασαν ήταν οι: Απόστολος Κλειδωνάρης, πρώην βουλευτής του Ενιαίου Μετώπου Εργατών Αγροτών το 1932, Νίκος Βαβούδης, γραμματέας του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Πειραιά, Δημήτρης Σακαρέλος, συνδικαλιστής, Ε. Θωμάζος, ναυτεργάτης, Κ. Φλαράκος, τσαγκάρης, Μόσχος Δουλγέρης, Αβραάμ Δερβίσογλου και Κώστας Σαρίκας.

Το 1985 οι φυλακές υψίστης ασφαλείας της Αίγινας έκλεισαν (από το 1974 δεν υπήρχαν πολιτικοί κρατούμενοι σε αυτές). Την ίδια χρονιά κηρύσσεται από το υπουργείο Πολιτισμού διατηρητέο, αλλά μόνο το Καποδιστριακό κτίριο και η κήρυξη δεν περιλαμβάνει τα μεταγενέστερα κτίρια των φυλακών.

 

Λογοτέχνες στην Αίγινα : Πολλοί λογοτέχνες συνέδεσαν το όνομά τους με το νησί της Αίγινας, το οποίο τους φιλοξένησε είτε για διακοπές, είτε για ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους και τους ενέπνευσε στο έργο τους.

Ο Νίκος Καζαντζάκης αγόρασε χωράφι στην περιοχή Λιβάδι το 1935 και έχτισε το σπίτι του (που υπάρχει ως και σήμερα) το 1936. Την άνοιξη του 1937 εγκαταστάθηκε στην Αίγινα μαζί με τη σύζυγό του, Ελένη. Έμεινε στην Αίγινα ως το 1946. Φιλοξένησε στο σπίτι του τον Άγγελο Σικελιανό, τον Παντελή Πρεβελάκη, τον Ιωάννη Κακριδή και άλλους. Ένα μεγάλο μέρος του έργου του Καζαντζάκη γράφτηκε στην Αίγινα (π.χ. η Οδύσσεια).

Ο Άγγελος Σικελιανός εγκαταστάθηκε για 6 μήνες το 1942 στην Αίγινα και νοίκιασε σπίτι κοντά σε αυτό του φίλου του, Νίκου Καζαντζάκη.

Ο Γιώργος Σεφέρης το καλοκαίρι του 1936 έμεινε στην Αίγινα, στην οικία Φλώρου. Εδώ γνώρισε τη σύζυγό του Μαρώ και εμπνεύστηκε το "Θερινό ηλιοστάσι".

Ο Κώστας Βάρναλης ήρθε για πρώτη φορά στην Αίγινα το καλοκαίρι του 1921. Την ερωτεύτηκε και την επισκεπτόταν για αρκετά χρόνια. Εδώ εμπνεύστηκε κι έγραψε το "Φως που καίει", καθώς και αρκετά άλλα ποιήματά του.

Ο Οδυσσέας Ελύτης φιλοξενήθηκε για κάποιο διάστημα στο σπίτι του γλύπτη Γιάννη Μόραλη στην Αίγινα. Στο νησί κάνει αναφορά ο ποιητής στον "Μικρό ναυτίλο" (1985) : "Η ώρα έντεκα, να φυσά στον ανήφορο της Παλιοχώρας. Ερημία."

Ο Φώτης Κόντογλου επισκεσπτόταν συχνά την Αίγινα, η οποία τον ενέπνευσε στο ζωγραφικό του έργο (ιδιαίτερα οι τοιχογραφίες της Όμορφης Εκκλησιάς)

Η Κατερίνα Ρουκ Αγγελάκη, αγάπησε την Αίγινα (όπως είχε κάνει και ο νονός της, Νίκος Καζαντζάκης). Στο νησί έχει περάσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής της.

Η Ζωρζ Σαρή πέρασε κάποια καλοκαίρια της ζωής της στην Αίγινα. Με το «Θησαυρό της Βαγίας» πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα  το 1969. Είναι το πρώτο βιβλίο της δημοφιλούς συγγραφέας και, όπως και τα υπόλοιπα που θα ακολουθούσαν, σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό. Ξεκίνησε σαν ένα παιχνίδι με τα παιδιά της στις καλοκαιρινές τους διακοπές στη Βαγία της Αίγινας, όπου περνούσε τα καλοκαίρια της η συγγραφέας και σε όλη την παιδική της ηλικία. Πρωταγωνιστές εξάλλου του βιβλίου είναι τα ίδια τα παιδιά της, ενώ η Ζωή, η μητέρα τους, αποτελεί το μυθιστορηματικό πρόσωπο της ίδιας της Ζωρζ Σαρή. Οι αναμνήσεις της συγγραφέας από τις διακοπές της στην Αίγινα διαπνέουν όλο το βιβλίο, όπως επίσης και τα μηνύματα για τη φιλία και την αγάπη, που καθιστούν το «Θησαυρό της Βαγίας», ένα από τα πιο αγαπητά βιβλία της νεανικής λογοτεχνίας.